Een Masterclass bijwonen met de Russische filmmaker Victor Kossakovsky is een feestje. Het vond plaats in Tuschinski op 16 nov. tijdens Idfa. Kossakovsky was dit jaar uitgenodigd om zijn favoriete filmlijst samen te stellen. Hij nam geen genoegen met een interview, een praatje en scènes uit zijn en andere films. Maar hij toonde het filmen zonder camera aan de vele (aspirant) filmmakers in de zaal.
De eerste film die ik van Kossakovsky zag was Tishé! Hij had vanuit het raam van zijn huis ‘gewoon’ de straat gefilmd. Onder zijn raam werd een stuk asfalt telkens door straatwerkers opengetrokken, dichtgegooid en weer opengebroken. Wat er precies aan de hand was onder het asfalt was onduidelijk. Vanuit één standpunt gefilmd was het toch iedere keer anders en bleef intrigeren. Het zette aan het denken over dingen die op straat gebeuren die je wel opvallen maar ook weer vergeet. Omdat je niet begrijpt waarom het zo is en doelloos lijkt.
In 2007 zag ik van hem Svyato over een kind dat voor het eerst zijn eigen spiegelbeeld ziet. Die eerste indruk is wonderschoon om te zien. K. legde nu uit dat hij eerder op dit idee was gekomen toen hij zijn oudste zoon in een flits had zien kijken naar zijn eigen spiegelbeeld. Het was al gebeurd voor hij dit kon filmen. Na jaren wachten en uitproberen met jonge kinderen, kon hij tenslotte de puurste reactie thuis met zijn 2-jarige jongste zoon vangen.
K. gaf de (aspirant) filmers in de zaal de raad dat je kunt leren filmen en regisseren wanneer je goed kijkt en denkt. Om hier een voorbeeldje van te geven, gebruikte hij de interviewer, Peter Wintonick. De Canadese filmspecialist werd steeds op een ander been gezet door K., die hem onverwachte vragen stelde. Zoals hoe zijn ochtend was verlopen. Toen W. op zijn stoel wat lusteloos antwoordde dat hij slecht geslapen had, vroeg K. hem of hij op zijn stoel wilde gaan staan. Nadat W. wat wankel op de pluchen stoel stond, stelde K. hem opnieuw de vraag, waarop W. energiek uitschreeuwde: ‘Ik moet vandaag Victor Kossakovsky interviewen!’ Waarop K. tevreden reageerde dat het juiste antwoord, de juiste toon, te vangen is als iemand (hoger) staat in plaats van zit.
Tussendoor werden scènes uit films van K. vertoond, uit Losev (1989) van een opkomende zon en de zich langzaam aftekenende silhouetten van grafzerken; de introductie tot het waardig gefilmde afscheid van de filosoof Losev. En een scene uit The Belovs, waarmee K. zijn doorbraak op Idfa maakte in 1994. De getoonde dramatische scene lijkt van alle tijden: De vrouw Anna zingt een lied zingt en danst door de kamer, terwijl daar een man onder de tafel snurkend zijn roes uitslaapt. Net als Tishe! en Svyato tijdloos zijn.
Al op jonge leeftijd, zo vertelde K., was hij zich bewust van de wereld. Het besef drong tot hem door toen iemand een lucifershoutje in de Neva wierp en tegen hem zei dat de lucifer meegenomen zou worden in de rivierstroom en verder drijven naar de Baltische Zee, en nog verder de wereld rond (Kossakovsky filmde de afstanden in de wereld letterlijk in Vivan los antipodos! (in 2011 op Idfa in première).
K. toonde ook afstand door te laten zien hoe intimiderend (een camera) dichtbij kan zijn. Zo benaderde hij W. van dichtbij, waarop deze spontaan terugdeinsde. Daarop vroeg hij W. het smalle treden trapje op te lopen naar het podium van Tuschinsky 1. Hij suggereerde hiermee dat het om het oplopen ging. Maar omdat W. zich bewust was van zijn actie, liep hij het trapje op een andere manier op dan hij het had afgedaald met hoog geheven armen. En het was K. nu juist te doen om die onbewuste, onwennige beweging.
De conclusie van deze Masterclass? Als je goed blijft kijken gebeuren er onverwachte dingen. Kossakovsky had de zaal voor zich gewonnen. Of hij werkelijk zo geniaal is, zoals een toeschouwer naderhand opmerkte? Hij weet in elk geval het publiek enorm te charmeren.